د باجوړ د غونډو کلي اوسیدونکو د جنورۍ پر پنځمه نېټه په خار باجوړ کې مظاهره وکړه او د جنورۍ په شپږمه یې مشرانو په پېښور کې د خیبر پښتونخوا د معدنیاتو له وزیر سره وکتل.
دا خلک شکایت کوي، د هغوی له غرونو د معدنیاتو اېستلو اجاره غیرمقامي خلکو ته ورکړل شوې چې هغوی ته د منلو وړ نه ده.
د باجوړ د خار تحصیل د غونډو سیمې یو مشر حاجي عبدالستار د جنورۍ په شپږمه مشال راډیو ته وویل، د هغوی په غرونو کې د شته معدنیاتو حق یواځې د هغوی دی او بلچا ته به د دغو معدنیاتو د اېستو د اجارې ورکولو اجازه ورنه کړي:
"د تورو شیشو والا ګاډو کې خلک زموږ غره ته راغلي وو، د کاڼو نمونې یې له ځانه سره اخېستي او د دې ځای معاینه یې کړې ده. موږ وروسته پوه شو چې خبره څه ده؟ بیا قوم د دې پر ضد په یو اواز پاڅېد او مظاهره یې وکړه. موږ د خپل حق دفاع په هر صورت کې کوو."
د یادې سیمې د ۱۸ قامونو خلکو د جنورۍ په پنځمه د خار باجوړ په سول کالونۍ کې د پټواري د دفتر په مخکې مظاهره وکړه.
دغو مشرانو ویل، د نورو سیمو خلکو ته دا اجازه نه ورکوي چې د هغوی د غرونو د معدنیاتو اجاره دې له حکومته ترلاسه کړي. د سیمې یو بل مشر شېخ جهانزاده د جنورۍ په شپږمه مشال راډیو ته وویل، د هغوی مطالبه د قانون په چوکاټ کې ده:
"د غونډو سیمې د غرونو د معدنیاتو او شتمنیو واک به ځايي خلک کوي. په رواج، شریعت او د پاکستان په قانون کې دا خبره شامله ده چې په کوم ځي کې معدنیات وي، د هغې سیمې د خلکو واک به پرې وي. موږ مطالبه کوو چې په غلا اجارې دې نه ورکول کېږي او د قوم څخه دې د هغوی رضا وپوښتل شي."
د باجوړ یو ځايي خبریال مفتي بلال یاسر مشال راډیو ته وویل، د هغوی په غرونو کې کروماییټ، قیمتي کاڼي، نفرایټ، سنګ مرمر، تانبه او نور معدنیات موجود دي چې تر اوسه نه دي ویستل شوي. نوموړی وايي، د دې ضرورت شته چې د دغو معدنیاتو لپاره دې په باجوړ کې کارخانې جوړې کړل شي او یا دې هم د دې ټیکه داسې کسانو ته ورکړل شي چې د سیمې خلک پرې رضا وي.
په ۲۰۱۸ز کال کې قبایلي ضلعې په خیبر پښتونخوا صوبه کې شاملې شوې.
له هغې وروسته د هغو سیمو د معدنیاتو په سر لانجې راروانې دي. د خیبر پښتونخوا اسمبلۍ کې د باجوړ د خلکو استازي انجینیر اجمل خان نه مې وپوښتل، د قانون له مخې په قبایلي ضلعو کې د معدنیاتو واک د چا سره دی؟ هغه راته په ځواب کې وویل:
"صوبايي حکومت او موږ چې کوم قانون جوړ کړی دی، د هغې له مخې چې په کومه سیمه کې معدنیات موجود وي، د هغو مالکان به د هماغې سیمې خلک وي. که له بهره څوک راځي نو هغه به د ځايي خلکو په رضا په شریکه کاروبار کولی شي."
نوموړی وايي، د غونډو علاقې خلکو اعتراض پر ځای دی او هغوی به ورسره پوره پوره مرسته کوي چې حق خپل حقدار ته ورسېږي.
د باجوړ د غونډۍ خلک وايي، د هغوی د غرونو نه د معدنیاتو د ویستلو اجاره د مومندو د سیمې یو ټیکه دار ته ورکړل شوې چې هغوی ته په هېڅ حال د منلو وړ نه ده.
موږ په دې اړه د خار د تحصیلدار بخت جهان، د باجوړ د معدنیاتو د څانګې یو مسوول محمد ادریس خان او د باجوړ د ډیپټي کمېشنر فیاض شېرپاو سره بار بار د اړیکو نیولو هڅه وکړه، خو بریالي نه شو.
د خیبر پښتونخوا د معدنیاتو وزیر عارف احمدزي د جنورۍ په شپږمه مشال راډیو ته وویل، په ضم شوو ضلعو کې داسې مسلې شته چې هغوی یې د هوارۍ کوشش کوي.
هغه وویل، د ضم شوو ټولو قبایلي ضلعو خلک هغوی مقامي یا ځايي خلک ګڼي.
نو ایا د دې مانا دا ده چې د مومندو ټیکه دار د باجوړ د غونډو د غرونو اجاره اخېستی شي؟ هغه د دې پوښتنې په ځواب کې وویل:
"تر اوسه داسې نه دي شوي خو که وشي نو په دې لاره کې کوم خنډ نشته، ځکه چې د ټولو ضم شوو ضلعو خلک مقامي خلک دي، داسې خو نه ده کنه چې د باجوړ خلک ځايي خلک دي او ګینې د مومندو خلک غیر مقامي دي. موږ کوشش کوو چې د قبایلو معدنیات د هم هغوی پکار راشي او د دوی بچو ته پکې روزګار ترلاسه شي. نو داسې هېڅ خبره نشته چې دا کاروبار به غیرمقامي خلکو ته په لاس ورکول کېږي."
د خیبر پښتونخوا د معدنیاتو وزیر محمد عارف احمدزی وايي، د نورو ضم شویو ضلعو په شان په باجوړ کې هم د معدنیاتو ذخیرې موجودې دي، هغه وايي، د سیمې خلکو ته به یې ګټه په هغه صورت کې رسېږي چې دا معدنیات راوویستل شي. هغه له خلکو غوښتنه وکړه چې په دې لاره کې دې ورسره مرسته وکړي.
