خوست ـ د اپریل پر ۱۴مه، په مندوزیو سیمه کې د اولس په خپل مالي ملاتړ او بسپنو د یو لوی فرهنګي مرکز د جوړېدو لپاره د بنسټ ډبره کېښودل شوه.
دې موخې ته د رسیدو لپاره لپاره څه دپاسه پنځه جریبه ځمکه وقف شوې او یوه اندازه نقدې پیسې هم راټولې شوې او ځینو ژمنه کړې ده چې زرګونه عنوانه کتابونه به ورسپاري.
خوست سره له دې چې یوه فرهنګي سیمه ده او خلک يې له پخوا نه د علم، ادب، هنر، موسیقۍ او فرهنګ مینه وال دي، خو تر اوسه پکې یو داسي فرهنګي بنسټ چې د ولایت په کچه د فرهنګیانو د راټولو مشخص ادرس وي او یوازې د فرهنګي چارو لپاره ځانګړی وي، نه وو موجود.
د مندوزیو د سیمې یو تن فرهنګپال ځوان ولي مت خان خادم په دې اړه چې د دوی له ملګرو سره د ولایت په کچه د یو داسې اساسي مرکز د جوړولو فکر څنګه پیدا شو ؟ مشال راډيو ته وویل:
"په مندوزیو کې به څړبن ادبي ټولنې ناستې کولې، مشاعرې به يې کولې، غزلیز ماښامونه به يې تیارول، دې ناستو ته به د خوست له مرکز او نورو سیمو شاعران او فرهنګیان راتلل. په دې ناستو کې به د نورو دوستانو تر څنګ زموږ یو فرهنګي مشر انګار صیب په خپلو خبرو کې ډېر کله د یو دایمي او اساسي فرهنګي مرکز پر اړتیا تمرکز کاوه، همدا وو، چې ملګرو مو د فرهنګي مرکز لپاره تلاشونه شروع کړل، چې خوشبختانه د دې بنسټ ډبره مو کېښوده."
د کریم شهاب په نوم د یادې سیمې یو بل ځوان وايي، دوی غواړي د دې مرکز د جوړولو له لارې د خپلو پلرونو او نیکونو تېر تاریخ ژوندی وساتي او نوی نسل د خپلو تېرو نسلونو له کړو وړو سره بلد کړي.
د خوست د اطلاعاتو او فرهنګ رئیس محمدامین شاه الفت هم په یاده سیمه کې د پیرباغ د فرهنګي مرکز د کار پیل د دې ولایت د فرهنګ په بډاینه کې یو اساسي ګام وباله.
نوموړی وايي:
"مخکې مو جمې، جوماتونه، حجرې، ښوونځي او مدرسې ابادې وې، خو یو اساسي د کلتور او فرهنګ مرکز مو نه درلود."
د ټولنپېژندنې د علومو استاد سپين روان نورزی وايي:
"زموږ په ټولنه کې لرغونی فرهنګ موجود دی، خو د هغې نمایان کیدو نیمګړتیا شته او اړتیا وه، چې نورو ته ښکاره شي."
نورزی وړاندې وايي، دا مرکز به دوی ته ددې سیمې د فرهنګ د ښودلو موقع برابره کړي او نور خلک به د دې سیمې له فرهنګ سره په علمي او دودیز ډول بلد شي.
د سیمې روڼ اندي او فرهنګیان وايي، چې د پیرباغ علمي او فرهنګي مرکز به په ډېرو کلتوري برخو کې اساسي فعالیتونه ولري.
خوست د هغو سیمو څخه ده، چې د کلتور په برخه کې ډېر غني فولکلور لري، خو د اړوندو ادارو د ناپامۍ له وجې د هیریدو په حال کې دی.
الحاج عبدالکریم پتنګ چې پدې برخه کې يې هڅې او تالیفات کړي وايي، چې دوی به پدې مرکز کې د فولکور یوه برخه پرانیزي، خو د فولکلور د غوړیدا او ساتنې اساسي لاره داده چې د پوهتون استادان پدې برخه کې محصلانو ته د مونوګرافونو لیکل وسپاري.
خوست یوه فرهنګپاله سیمه ده، چې په علمي ډګر کې يې د اکاډمیسین محمدصدیق روهي، پوهاند دوکتور ګل محمد نورزي، پوهاند دوکتور محمود سوما، ډاکټر سیدعلي شاه فولاد، استاد شازار لیوال، میرزاعلم حمیدي، میرحبیب شاه سهیلي، ډاکټر عبدالکریم زرغون، میراحمد ګربز او د نورو نومونه د یادونې وړ دي.
د دې تر څنګ خوست په اوس وخت کې هم یو شمېر علمي او فرهنګي شخصیتونه لري، چې ژوندي دي او عملاً په علمي، ټولنیزو او فرهنګي چارو بوخت دي، خو د یو دایمي فرهنګي مرکز د نه شتون له کبله يې نوی نسل حتی نومونه سره هم نه دی بلد.
کتونکي وايي، پیرباغ علمي او فرهنګي مرکز باید د نورو فعالیتونو تر څنګ نوي نسل ته د یاد ولایت علمي شخصیتونه وروپيژني او د هغوی له تالیفاتو، کتابونو، فعالیتونو او لیکنو سره يې اشنا کړي.
